विश्वभरि ध्यान अब वैज्ञानिक विधि हो । यो कुनै निश्चित धर्म सम्प्रदायको रहेन । यो सबैको मानवहरूको साझा भयो ।
न अब कुनै मेडिकल डाक्टरले या कुनै देशले यो ध्यान भनेको अलग कुरा हो भन्नेछ । संयुक्त राष्ट्रसंघले यस वर्षदेखि डिसेम्बर २१ लाई विश्व ध्यान दिवस मनाउन थाल्नु सबैका लागि धेरै ठूलो उपलब्धी हो । अझ हामी नेपालीहरूका लागि त यो अझै महत्वपूर्ण छ ।
किनकि यो ध्यान जन्मिएको देश हो । यो भगवान् शिवको देश हो । यो भगवान बुद्धको देश हो । यो सयकडौँ ऋषिहरूको देश हो । जसले यही भुमिमा ध्यानको सुरुवात गरे र यसलाई विश्वभर फैलाउन भूमिका निर्वाह गरे । सयौँ प्रयोग, खोज र अनुसन्धान गरे । यहाँ कयौँ तपश्वीहरूले ध्यान गरे र विश्वका धेरै ठाउँका सन्तहरू ध्यान गर्नका लागि यहाँ आए । यो सिलसिला आज पर्यन्त जारी छ ।
ध्यानले करोडौँ व्यक्तिको जीवन परिवर्तन गरेको छ । ब्रह्माण्डमा मानव जीवनलाई ध्यानको जुन मूल विज्ञान दिइएको छ । टेक्नोलोजी प्रविधि दिएको छ । जीवनका सबै समस्या समाधान गर्नु नै छ । संसारमा समस्या छ, समाधान मात्र ध्यानमा छ । रोग र अशान्ति सारा समस्याको समाधान ध्यानमा छ ।
तपाईं ध्यान सिक्नुस् आफू रोग र अशान्तिबाट मुक्त हुनुको साथै अरूलाई सिकाउदै समृद्धि पनि साथमा आउनेछ । त्यसकारणले कतैकतै यो बाटोमा हिँड्दै जाँदा समृद्धिको नयाँ आकाश खुलेको छ । समृद्धिको नयाँ क्षितिज फराकिलो भएको छ ।
रमाइलो के लाग्यो भने हामी जुन बाटोमा हिँडेका छौँ । यो हाम्रो लागि एक प्रकारले आकाश खुले जस्तै हो । तर जसले यो सबै कुराको अवधारणा पछाडी बसेर डिजाइन गरिरहे जस्तो लाग्छ । विश्व ध्यान दिवस घोषण पनि हाम्रैभित्रको अन्तरआत्माको ज्योति सबै ठाउँमा सबैले त्यस्तै अनुभव गरिरा’छ र विश्वनै ध्यानमय बन्दैछ भन्ने लग्यो ।

किन गर्ने त ध्यान ?
हाम्रो मानसिक, शारीरिक र भावनात्मक स्वास्थ्यका लागि अत्यन्त महत्वपूर्ण उपकरण हो ध्यान । यसले हाम्रो जीवनमा शान्ति, ध्यान केन्द्रित गर्ने क्षमता र सकारात्मक ऊर्जा ल्याउँछ । ध्यानले मानिसमा भएको सकारात्मकतालाई जगाउँदछ । मानिसमा भएको सम्भावना भेट्टाउन मद्दत गर्दछ ।
मानिसलाई ध्यान धेरै कारणले आवश्यक छ । मानसिक र शारीरिक रूपमा सन्तुलनमा राख्न यसले महत्वपूर्ण भूमिका खेल्दछ । मुख्यतः ध्यानले मानसिक तनाव कम गर्न र शान्ति महसुस गराउन मद्दत गर्दछ । ध्यानले सजगता बढाउँदछ, जसले पढाइ, काम र अन्य क्रियाकलापमा फाइदा पु¥याउँछ । ध्यानले मानिसलाई सिर्जनशील बनाउँदछ ।
ध्यानको अर्को महत्वपूर्ण पाटो यसले स्वास्थ्यमा व्यापक सुधार ल्याउँछ । ध्यान गर्नुभन्दा पहिले र ध्यान गर्न थालेपछिको मानिसको स्वास्थ्यमा आकाश जमिनको अन्तर पाइन्छ । जस्तै ध्यानले रक्तचाप नियन्त्रणमा राख्न, निद्रा सुधार गर्न र मानसिक रोगहरूको जोखिम कम गर्न मद्दत गर्दछ । ध्यानले मानिसलाई आफ्नो भित्री स्वभाव बुझ्न र जीवनलाई नयाँ दृष्टिकोणबाट हेर्न प्रेरणा दिन्छ भने रचनात्मकता र सिर्जनशीलता बढाउँछ ।
जस–जसले ध्यानको प्रयोग र अभ्यास गर्दै आएका छन् । उनीहरूको जीवनलाई हेर्ने दृष्टिकोण नै फरक हुन्छ । ध्यानले मानिसलाई डर, भय, तनावजस्ता मनका समस्या हटाउँन मद्दत गर्दछ । मानिसका आन्तरिक क्षमता जगाउन, उसमा रहेको ऊर्जाको व्यवस्थापन गर्न, आँट, जोस, जाँगर र उत्साह जगाइ खुसी, उमङ्ग र शान्त जीवन जिउनका लागि सहयोग गर्दछ ।
ध्यानले कुनै जात, धर्म, वर्ण, आर्थिक हैसियत, उमेर समूह केही पनि चिन्दैन तर ध्यान गर्ने व्यक्तिलाई लाभ दिन्छ । यसरी हेर्दा ध्यानले मानिसको शारीरिक, मानसिक, पारिवारिक, सामाजिक र व्यवसायीक व्यक्तित्व निर्माण गर्न होस् या आफूले आफैँलाई चिन्न र आफ्नो पूर्ण क्षमतामा काम गर्न होस् सबै क्षेत्रमा अर्थात जीवनका चौतर्फी आयामलाई विकसित गर्न र हरेक तवरले शान्त र समृद्ध हुन ध्यानले मद्दत गर्दछ ।
संयुक्त राष्ट्रसंघले विश्व ध्यान दिवस घोषणा गरेसँगै नेपाल र नेपालीहरूका लागि सम्भावनाको ढोका खुलेको छ त्यो हो आरोग्य पर्यटन र योग शिक्षक । नेपाल हरेक दृष्टिले आरोग्य पर्यटनका लागि उपयुक्त छ । यहाँको वातावरणदेखि यहाँको सांस्कृतिक विविधताले पर्यटकलाई आकर्षित गर्दछ । साथै यसका अव ध्यान र आरोग्य केन्द्रहरू निर्माण गर्न सके नेपालमा धेरै पर्यटक भित्र्याउन सकिन्छ । वर्ड टुरिजम अर्गनाइजेशनको एक रिर्पोट अनुसार अहिले संसारका पर्यटकहरू स्वास्थ्य र आन्तरिक शान्तिका लागि पर्यटन गर्दछन् । तिनीहरूको गन्तव्य नेपाललाई बनाउन सकिन्छ । किनभने नेपाल ध्यानका लागि एउटा छुट्टै इतिहास बोकेको देश हो ।
ध्यानका प्रणेता भगवान् शिवदेखि ध्यानलाई मानिसहरूमा पुर्याउने भगवान् बुद्ध हुर्दै सयकडौँ ऋषिमुनि र तपस्वीहरूको विरासत बोकेको देश हो नेपाल । त्यसैले अब आवश्यक पूर्वाधार निर्माण गरेर विश्वका नागरिकलाई ध्यानका लागि नेपालमा ल्याउन सकिन्छ । यसले नेपालको समृद्धिमा ठूलो भूमिका निर्वाह गर्दछ ।
हाम्रो ऋषिमुनिले हजारौँ वर्ष अगाडिदेखि प्रयोगमा ल्याएका ध्यानका वैज्ञानिक विधिहरू हामीकहाँ प्रयोगमा छन् । नेपालबाट विदेश जाने प्रत्येक नेपालीले यी विधिहरू सिकेर विदेशीलाई सिकाउन सके नेपालीको पहिचान फेरिन्छ । यसले ध्यानलाई विश्वभरी पु¥याउनुका साथै नेपालीको आत्मसम्मान र समृद्धिमा समेत सहयोग पुग्छ । यसका लागि अब हामी नेपालीले छुट्टै प्रकारले सोच्न र कार्यक्रम बनाउन आवश्यक छ ।
हाम्रा विद्यालय विश्व विद्यालय र पर्यटनसँग सम्बिन्धत निकायहरूले सहकार्यमा कार्यक्रमहरू निर्माण गरी यसबाट लाभ लिन सकिन्छ । साथै नागरिक र यहाँका आध्यात्मिक संघसंस्थाको सक्रियता उत्तिकै जरुरी छ । सरकारका नीति कार्यक्रममा योग र ध्यानका कार्यक्रम समेट्ने मात्र होइन कार्यान्वयनमा ल्याइ यसबाट बढी भन्दा बढीले लाभ लिनु आवश्यक छ । त्यसका लागि विश्व ध्यान दिवसले बाटो खोलेको छ । यसलाई हामीले हाम्रौ शारीरिक र मानसिक मात्र नभएर आर्थिक समृद्धिसँग पनि जोडेर हेरौँ, सोचौँ र अगाडि बढौँ ।

अनलाइनखबरमा २०८१ पुस ९ गते प्रकाशित